Bezoek niet welkom
Boek in de tuin
Ze droeg een verfrommeld stropdasje op haar vaal gele shirt, ze had grijze wangen, maar het meest opmerkelijk aan haar waren de verfomfaaide veertjes die rechtop op haar kopje stonden. Dit koolmezenvrouwtje sleepte takjes naar het nestkastje in mijn tuin, terwijl er zich geen mannetje in de buurt liet zien. Zo werkt het ook op Instagram, liet ik mij vertellen: je plaatst interieurfoto’s als versiertruc. Zie aan mijn huis hoe leuk ik ben. Het koolmezenvrouwtje had er succes mee. Ze sloeg een mannetje aan de haak dat bij haar introk. Ze weerstond zelfs de Wet van Gelijke Schoonheid. Hij was geen stuk – relatief klein, wat mat van kleur – maar voor haar absoluut een goede catch. Eind mei vlogen drie à vier mezenkuikens uit.
Len Howard
Ik dacht altijd dat ik een scherp vogelobservator was. Tot ik ‘Het vogelhuis’ van Eva Meijer las. Daarin vertelt zij het verhaal van Gwendolen Howard (1894-1973). Howard was violiste in het Londense orkest van de vooraanstaande dirigent Malcom Sargent. Toen haar vader overleed, erfde ze een kleine som. Genoeg om er een klein huis in Sussex van te kopen.
Van de ene op de andere dag hing ze haar viool aan de wilgen en stortte zich op haar andere jeugdliefde: vogels. Aangekomen op dat punt heeft Meijer inmiddels invoelbaar gemaakt hoe Len, zoals iedereen haar noemde, in de grote stad haar gevederde vrienden miste. Haar ‘Bird Cottage’ was haar nieuwe leven. Ze richtte haar tuin in op vogels. Tijdens de oorlogsjaren spaarde ze het brood uit haar eigen mond om de vogels te kunnen voeren. In voorjaar en zomer stonden de deuren en ramen wijd open, waarmee ook het Vogelhuis zelf een deel van de habitat werd. Gasten werden steeds minder welkom, omdat die het vogelleven verstoorden.
Excentriek
Maar vooral richtte ze zich op de studie van vogels en hun gedrag in het bijzonder. Wat ze deed door de hele dag op een stoel in haar tuin te zitten en te kijken naar wat er om haar heen gebeurde. Met de verhalen die ze hierover schreef in tijdschriften, in het bijzonder over koolmezen, werd ze een relatieve bekendheid. De twee boeken die ze publiceerde over haar vogels werden bestsellers.
Op ‘Het vogelhuis’ valt wel iets af te dingen – de aanloop tot aan ‘Bird Cottage’ is wat lang, Meijers stijl wellicht wat vlak – maar het heeft twee ijzersterke punten. Ten eerste natuurlijk de wat excentrieke Len Howard. De koolmezen voelden zich bij haar zo op hun gemak, dat ze sliepen in haar schoot of wegkropen onder haar haren. Wanneer ze door de velden liep, dwarrelden vrijwel altijd vogels om haar heen. Je kunt stellen dat Len ze domesticeerde, maar ook dat zij het vermogen bezat om de natuur tot zich te laten komen. Een vermogen dat mij ontroert.
Ten tweede Lens scherpe observatievermogen. Als musicus analyseerde ze de zang tot op de microtonen. Meijer voegt hoofdstukken toe gewijd aan Ster, het favoriete koolmeesvrouwtje – geparafraseerd uit Lens werk. Ze beschrijft bijvoorbeeld hoe een nieuw machomannetje in de tuin Ster het hof maakte en hoe die dat negeerde. Toen het mannetje haar tweetonige roep begon na te zingen, hield Ster zelf ermee op dat te gebruiken. Ik zie net het verschil tussen het mannetje en het vrouwtje koolmees. ‘Het vogelhuis’ daagde mij uit veel en veel beter naar mijn tuinbewoners te kijken.
Tweede leg?
Overigens: nadat die kuikens waren uitgevlogen, nadat die groot genoeg waren om ook de omgevende tuinen tot hun territorium te rekenen, zag ik dat vrouwtje opnieuw in uit het nestkastje vliegen. Het leek erop dat ze aan een tweede leg bezig was, terwijl het mannetje zich nog bekommerde om de eerste leg. Toen ik veel later het kastje schoon maakte, zag ik dat er géén tweede nest in was gebouwd. Er lag een dood en inmiddels volledig uitgedroogd kuiken in. Het lijkt erop dat dit de reden was dat het vrouwtje naar het nestkastje bleef komen. Amechtige pogingen om haar jong in leven te houden? Of kon ze geen afstand nemen van het overleden kuikentje?
Eva Meijer, Het vogelhuis, Uitgeverij Cossee (288 pagina’s).
