Altijd preis!
Of het nu hoogzomer of midden in de winter is: prei is er altijd. Van oorsprong is het een wintergroente, maar door rassen te kweken die ook in de zomer groeien kun je bijna het hele jaar door genieten van deze groente.
Prei (Allium ampeloprasum var. porrum, synoniem: Allium porrum) is een plant uit de Narcisfamilie (Amaryllidaceae) en verwant aan look, zoals ui en knoflook. Dat herken je aan de smaak: een beetje uiig.
Prei in de supermarkt is meestal erg goedkoop. Desondanks – ik kan het me nog goed herinneren – leerde een huisgenoot mij, toen ik net op kamers was, dat prei nog goedkoper kan. Hij trok de donkergroen bladeren af, woog het witte gedeelte en rekende enkel dat af: 6 cent. “Ja, ja…” zei mijn moeder, toen ik dit thuis vertelde, “dat is proletarisch winkelen.” Maar later besefte ik dat het daarnaast zonde is. Want juist het donkergroene gedeelte van de prei is erg smaakvol. En gezond.
Potlooddikte
Om zelf prei te kweken is het handig als je die voorzaait: gewoon wat zaden in een pot met aarde strooien. Als de planten de dikte van een potlood hebben kun je ze verplanten. Omdat je een lange witte schacht/stengel wil, moet je de planten dieper uitpoten: in 20 centimeter diepe gaten. Het deel dat dat onder de grond groeit, blijft wit. De bladen aan de bovenkant worden groen. Die gaten kun je bijvoorbeeld maken met een pootstok, een dikke tak of de achterkant van een steel. De plantgaten hoef je niet dicht te gooien, die spoelen vanzelf dicht door de regen. Zo beschadig je de wortels niet. Later kunnen je de planten nog enkele keren aanaarden zodat de witte stengel nog langer wordt.
Uitplanten jonge prei
Zomer, herfst en winter
De verschillende rassen die we tegenwoordig hebben, worden naar de tijd van oogsten ingedeeld in zomer-, herfst- en winterprei. De zomer- en herfstrassen hebben een langere schacht/stengel dan de winterrassen. Ze zijn meestal grijs- tot donkergroen en hebben een zachtere structuur. De winterrassen zijn meer blauwgroen en dikker, korter en steviger. En winterhard uiteraard.
Voor de teelt geldt:
- Zomerteelt: (binnen) zaaien half januari
- Vroege herfstteelt: (binnen) zaaien half maart
- Late herfstteelt: zaaien eind maart
- Winterteelt: zaaien begin april
- Late winterteelt: zaaien eind april
Zijn lange dunne beter dan dikke korte? Een punt van discussie bij ons thuis. Mijn moeder zei vroeger van wel. Ik moest de dunne preitjes uitzoeken van haar. Maar internet zegt: prei is prei. De smaak is in ieder seizoen vrijwel hetzelfde. Daarnaast… ik proef eerlijk gezegd niet eens het verschil tussen een prei uit de tuin en de supermarkt. Maar misschien jij wel?
Roest en mot
Als je wel eens prei verbouwd hebt, ken je vast wel de bruine plekken die er op kunnen ontstaan: roest. Die kan het blad behoorlijk aantasten. Daarnaast kan prei last hebben van belagers zoals preimot en uienvlieg. De rups van de preimot vreet gangen in het blad, vooral in het hart. Als dat erg beschadigd is, sterft de plant af. De made van de uienvlieg vreet aan de voet van de plant, waardoor de bladeren geel worden en ten slotte afsterven. Ter bescherming tegen de preimot leg je een vliesdoek over de prei.
Bloemen
Prei is tweejarig en bloeit pas eind april, begin mei het jaar na de zaai, na de invloed van kou in de winter. Meestal maken we de bloei van prei dus niet mee, want je oogst haar voor die tijd. Laat je de prei wel staan, dan maakt de plant op een zeker moment geen nieuwe bladeren meer en sterven de oudere bladeren af. Een bloemstengel vormt zich. Of de prei dan nog eetbaar is? De meeste groenten worden bitter als ze gaan bloeien, maar misschien als je de bloem er op tijd uitknipt dat dat meevalt. De bloeiwijze is in ieder geval de moeite waard om eens te bestuderen: uit de stengel groeit een knop die steeds groter wordt en uiteindelijk openbarst. Dan verschijnt een prachtige roze-witte bloemenbol. Die blijkt ook nog heel populair bij hommels, bijen en allerlei (zweef)vliegen. Dus laat er zeker eens een paar doorschieten om daarvan te kunnen genieten.
In de keuken
Prei smaakt zoeter dan ui, vooral na het bereiden. Daarom is een zoute tegenhanger lekker. Denk aan olijven, spek of kaas. Prei is, net als ui, meestal gedoemd tot een ondersteunende rol als smaakmaker in stoofschotels, bouillons en sauzen. Prei kan echter ook als groente op zich gebruikt worden, zoals de Franse keuken bewijst in gerechten als vichyssoise (koude preisoep: Vichyssoise Recipe – NYT Cooking (nytimes.com)) en flamiche (preiquiche uit Picardië: Flamiche aux Poireaux (French Leek Tart) – Olivia’s Cuisine).
Vitamine A
Prei is bovendien gezond. Vooral in het groene gedeelte van de prei zit veel vitamine A: in 100 gram prei zit 55 procent van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Deze vitamine is goed voor het gezichtsvermogen, gezonde huid, haar en nagels. En het afweersysteem. De oude Grieken en de Romeinen prezen de prei ook om zijn goede eigenschappen voor de keel. Aristoteles zei dat hij zo’n heldere stem had door de prei en keizer Nero zei dat hij door het eten van prei zijn stem sterker had gemaakt.
Enthousiast geworden voor prei? Je kunt nu al prei binnen voorzaaien. Het mag niet te koud zijn, liefst op een plek met temperatuur tussen 18 en 24 graden, de vensterbank bijvoorbeeld. Succes!
Lara van den Bosch
