Diner met teunisbloem
Middelste teunisbloem (Oenothera biennis) is een in ons land veel in het wild voorkomende plant. Hij bloeit zoals je misschien weet met lange aren vol grote, gele bloemen. Maar wist je ook dat je hem bijna helemaal kunt eten? De bloemen, bladeren, zaden maar vooral: de wortel.
Teunisbloem is een tweejarige plant. In het eerste jaar vormen zich de bladeren en een grote vlezige penwortel. In het tweede jaar bloeit hij met grote fluorescerend-gele bloemen, die elk maar 1 nacht open gaan. Bloei vindt plaats vanaf ongeveer 13 juni, de naamdag van Sint Antonius waar de Teunisbloem naar vernoemd is. Na de bloei vormen zich vruchten die lijken op een bekertje met zaden; in de wintermaanden worden die veelvuldig door mezen bezocht.
Bijnaam voor Teunisbloem is Hamwortel. In Frankrijk ‘Jambon vegetal’, dat is vertaald ‘Plantaardige ham’. Dat de wortel gegeten kan worden, weten maar weinig mensen. In de herfst tot het vroege voorjaar van het tweede jaar kan hij geoogst worden. Als de plant in het voorjaar verder groeit, een bloemstengel en later ook bloemen produceert, zijn de wortels niet meer eetbaar: Ze worden hard en houtig.
In de 18e en 19e eeuw werd de teunisbloem overigens in Duitsland als groente geteeld, wat mede de oorzaak van de grote verspreiding in het wild is. In het Duits zijn enkele uitdrukkingen daarvan getuige, zoals (vertaald): Een pond teunisbloemwortel geeft evenveel kracht als een ons rundvlees.
Bereiding: kook de wortel als aardappel of peen. Pas de wortel toe in stamppotten, stoofschotels, wokgerechten of als soepgroente dan wel geroosterd met andere wortelgroenten. Rauw kan ook, al heeft deze een vrij peperige/branderige nasmaak, een beetje als radijs en dus lekker bijvoorbeeld in salade.
De smaak is enigszins zoet met een peperige nasmaak. Sommigen beweren dat hij ook naar ham smaakt en daarmee een goede vleesvervanger is, maar dat wordt op internet betwist. De associatie met ham dankt Teunisbloem waarschijnlijk voornamelijk aan de zachtroze kleur van de wortel.
De zoet smakende bloemen, die trouwens naar wijn ruiken, evenals de jonge blaadjes zijn ook uitstekend te gebruiken in salades en andere gerechten. De grotere bladeren worden gekookt of gestoomd gegeten zoals o.a. spinazie. Het zaad is na roosteren in een koekenpan ook goed te gebruiken als vervanger van sesam- of maanzaad.
Kweektips:
- Zaaien in het voorjaar onder glas of in de vensterbank.
- Het is een tweejarige dus het eerste jaar maakt hij vooral blad en wortels aan, de zomer van het tweede jaar gaat hij bloeien. Als hij bloeit, dan zijn de wortels niet lekker meer dus oogst je voor die tijd.
- Als je ook bloemen wil, oogst dan niet alle planten maar laat een deel in bloei gaan om van de bloemen te genieten en de plant te laten uitzaaien.
- Het oogsten van de wortels doe je het beste met een riek, die je in de grond steekt en heen en weer beweegt zodat de wortel loskomt van de bodem.
- Het is een hele makkelijke plant, hij doet het goed mits hij op een zonnige, droge plek staat (weinig water nodig!)
- Hij wordt groot! Geef em/haar voldoende ruimte
Voor de zekerheid: in de literatuur is alleen van de middelste teunisbloem sprake dat die eetbaar is. Over de grote teunisbloem, die je ook op onze tuinen tegenkomt, wordt dat nergens vermeld. Maar als jij er ervaring mee hebt, laat het me weten. De grote teunisbloem heeft grotere bloemen dan de middelste (3,5 tot 6 cm tegenover 2,5 à 3 cm) en van de knoppen is de buitenkant roodachtig terwijl die van de middelste volledig groen zijn.
