De vijver van… Renate en Frans

Er lag al een vijver in onze volkstuin, aan de oostzijde van de Gladjool, toen wij die in gebruik namen. Het bestuur van de vereniging verzocht ons deze vijver zo goed mogelijk in stand te houden. Dat wilden wij graag doen. Bij ons huis aan de Zonstraat hadden we een kleine vijver. Vanaf de veranda voerden we de stekelbaarsjes en salamanders met ingevroren blokjes muggenlarven. De blokjes werden in stevige onderwatergevechten aan stukken gereten. National Geographic at home… We hadden wel zin in een grotere vijver!
De vijver in de volkstuin bleek echter lek. Een wilg die er stond was wellicht met zijn wilgentenen door het folie gegaan. De vijver was in feite een ondiep modderpoeltje geworden. Dat betekende dat we de vijver helemaal opnieuw moesten aanleggen. Aan de slag dus.

Pronkstuk
De nieuwe vijver legden we aan met een ondiep en een dieper gelegen deel. In het ondiepe deel zetten we moerasplanten zoals dotterbloemen, moerasviooltjes, zwanenbloem en adderwortel. Het diepe deel was meer voor de zuurstofplanten zoals waterpest (elodea) en vederkruid (myriophyllum). Fijn voor de salamanders en de kikkers die dieper kunnen duiken de vijver bevriest, of wanneer ze worden belaagd door bijvoorbeeld eksters of reigers. Als drijfplanten introduceerden we kikkerbeet, vlotvaren en krabbenscheer. Deze laatste plant drijft in de zomer aan het wateroppervlak maar zinkt in de herfst naar de bodem om te overwinteren. Pronkstuk was een gele waterlelie, waarover later meer. 

Paringsdrang
Wat zijn onze ervaringen in al die jaren? Een vijver is een bijzondere biotoop in je tuin waar altijd wat te zien is. We hebben gemerkt dat voor een goed uitgebalanceerde vijver tijd nodig is. In de vijver zijn spontaan allerlei dieren, insecten en planten terecht gekomen. Salamanders, kikkers en padden wisten op ons mooie volkstuincomplex in no time de weg naar de vijver te vinden. In het voorjaar gaan de kikkers en padden helemaal los in hun paringsdrang. Dat zijn taferelen die de argeloze kijker met enige gêne doet toekijken. Padden zitten soms in lagen van drie op elkaar gestapeld. Niet zelden kan hierdoor een verdrinking plaatsvinden. 

In het voorjaar zijn mannetjes en vrouwtjes salamanders goed van elkaar te onderscheiden. Het mannetje ontwikkelt een rode buik en zijn staart maakt een meer getande indruk. Het vrouwtjes blijft egaal bruin en heeft een iets ronder lijf. 

Bijzonder is natuurlijk de beschermde vroedmeesterpad. Jullie weten wellicht dat het mannetje de eitjes bij zich draagt in een snoer om zijn achterlijf tot de larven te voorschijn komen. Deze dikkoppen zijn gemakkelijk te onderscheiden van de kikkervisjes van de padden en kikkers. Zij zijn een stuk groter en hebben een parelmoerachtige glans op hun lijf. De larven doen er twee jaar over om de metamorfose tot vroedmeesterpad te doorlopen. 

De vijver trekt ook mooie insecten aan zoals libellen die prachtig blauw in de zon glanzen. In warme zomers is de vijver aantrekkelijk voor vogels voor bijvoorbeeld een slokje water of een bad. 

Uit balans
Maar het ecosysteem kan ook uit balans raken. De waterlelie besloot uiteindelijk de vijver helemaal te veroveren. De plant groeide het gehele wateroppervlak dicht. Ook slurpte de lelie een groot deel van het vijverwater op. We moesten een drastisch besluit nemen. Tijdens een stil moment op de tuin werd de zwembroek aangetrokken en met grote inspanning de enorme lelie uit het water gehaald. 

Hierna raakte de vijver wel uit het lood. Sinds die tijd hebben we meer last van overmatige algengroei en de onderwaterplanten groeien minder goed. Het kan zijn dat het water in de vijver te zuur is geworden door rottende bladeren op de vijverbodem en door neerslag van zuur regenwater. Ook kan de hardheidsgraad (de hoeveelheid kalk) niet meer op orde zijn. We probeerden de algen te bestrijden door een Daphniakweek op te zetten. Watervlooien eten graag algen en kunnen zo het water weer helder maken. Watervlooien kweken bleken toch moeilijker te zijn dan we dachten. We deden dat met een kweek van een roestige spijker, slootwater, rietstengels, bakkersgist en Daphnia’s van de dierenwinkel. Maar het werkte dus niet.

Onze vijver ziet hierdoor in de zomer nogal groen van de algen, zeker wanneer het warm wordt en de zon flink schijnt. Dat vinden we jammer. Je kunt het onderwaterleven minder goed bekijken. Misschien dat we volgend voorjaar maar eens een watertest moeten doen. Er zijn verschillende testen in de handel. Of de kikkers het erg vinden weten we niet. We hadden dit voorjaar weer enorme kluiten kikkerdril. Een grote reiger is inmiddels al enkele jaren vaste gast bij de vijver. Die heeft al menig kikker, pad en kikkerdrillenkluit naar binnen geschrokt.

Frans Lips
Foto’s gemaakt in en rond de vijver van Renate en Frans op 6 september 2012 door Ellen van Rooden